Xã Hưng Đạo không chỉ là vùng đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống cách mạng, có nhiều di tích lịch sử mà còn được biết đến là nơi có vô số những món đặc sản rất ngon và hấp dẫn. Trời phú cho vùng đất này đồng ruộng phì nhiêu, kèm theo là những sản vật dân dã như: Lươn, Dam, Cá tôm,… Những nguyên liệu dân dã được khai thác ngay từ địa phương, dưới bàn tay khéo léo của người phụ nữ đã trở thành những món ngon mà khi đã được thưởng thức thì như muốn níu giữ bước chân người ở lại. Trong những món ngon đó phải kể đến món Chả Dam Hưng Đạo một món ăn được chế biến từ Dam (Cua đồng) nổi tiếng của xã Hưng Đạo, Huyện Hưng Nguyên. Và xóm 1 ( Làng Đôn Nhượng xưa) được biết đến là cái nôi chế biến Chả Dam của toàn xã.
Chả Dam – món ăn nghe khá lạ với nhiều người, bởi đây chỉ là món “cứu đói” một thời của người dân xã Hưng Đạo. Trải qua năm tháng, từ cách chế biến đơn giản người dân đã kết hợp với gia vị truyền thống khai thác từ ngay trên địa phương để tạo ra sản phẩm Chả dam dân dã mà hấp dẫn.
Nguyên liệu chính của món Chả Dam là Dam, trứng gà, thịt nạc vai lợn, bột gạo Khang Dân và các nguyên liệu phối hợp gồm: nghệ tươi, lá nghệ, lá gừng, lá hành tăm, đặc biệt không thể thiếu vỏ quýt khô (loại quýt hôi)…
Cua đồng rửa kỹ với nhiều lần nước, xóc muối trắng cho sạch, tước bỏ mai, yếm rồi xay, lóng lấy nước cốt, trứng gà lấy mỗi lòng đỏ, thịt nạc vai xay trộn với bột gạo khang dân. Tất cả nguyên liệu này được trộn với tỉ lệ nhất định rồi đổ nước cua đồng đã xay, lọc vào thành một hỗn hợp nhuyễn, mịn, độ sánh vừa phải là có thể đưa vào tạo hình. Mỗi miếng chả dam đã sơ chế có thể để ngăn mát hoặc ngăn đông tủ lạnh, sử dụng dần, khách có thể rán hoặc nướng theo ý thích.
Hỗn hợp này được đổ vào khuôn nhôm, phía dưới lót lá chuối tươi và dàn đều. Sau đó, bắc lên bếp áp chảo vàng đều hai mặt. Miếng chả được nướng trên lá chuối tươi nên mang hương vị đặc trưng khó lẫn, hấp dẫn cả những thực khách khó tính nhất. Công đoạn này đòi hỏi sự tỉ mỉ, khi vừa nhanh tay lật đều miếng chả, vừa điều chỉnh nhiệt độ lửa theo độ chín của miếng chả. Nếu lửa non miếng chả sẽ không thơm, nếu già lửa miếng chả bị khô, không dai, giòn.
Là một người con sinh ra và lớn lên trên quê hương Hưng Đạo, được thấm nhuần từ những câu chuyện và nguồn gốc xưa, muốn khơi dậy tiềm lực sẵn có của quê hương, với mong muốn Chả Dam Hưng Đạo có đầy đủ điều kiện giới thiệu ra thị trường, để người tiêu dùng trong cả nước biết và sử dụng, trở thành một sản phẩm hàng hoá mang lại giá trị kinh tế cũng như ý nghĩa xã hội, chị Trần Thị Hậu - Chủ tịch Hội LHPN xã Hưng Đạo, đã tập hợp một số chị em phụ nữ có tay nghề khéo, có kinh nghiệm, am hiểu chế biến chả Dam để thành lập Cơ sở chế biến chả Dam Hưng Đạo. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị đảm bảo, xây dựng quy trình chế biến để nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm, đáp ứng thị hiếu khách hàng. Tất cả mọi quy trình từ khâu chọn nguyên liệu, chế biến đến đóng gói sản phẩm và đem đi tiêu thụ đều được kiểm soát nghiêm ngặt. Cơ sở chế biến Chả Dam Hưng Đạo đã được Chi cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường tỉnh Nghệ An cấp giấy Cơ sở đủ điều kiện An toàn thực phẩm.
Các sản phẩm chế biến từ Dam của cơ sở: Chả Dam, Mắm Dam được sản xuất đảm bảo an toàn thực phẩm, đầu tư hình ảnh, bao bì, nhãn mác, tem truy xuất,… để sản phẩm trở thành hàng hóa thông dụng cho khách hàng.
Từ một món quê dân dã, món ăn “cứu đói” một thời của người dân xã Hưng Đạo, nay Chả Dam thành món ăn “lạ miệng”, đặc sản được người dân ưa chuộng và hương vị của nó đã dần đi vào lòng người, đã xây dựng được niềm tin của khách hàng trong và ngoài huyện, đặc biệt là những người con Hưng Đạo ở mọi miền Tổ quốc. Vì vậy, Chả Dam đã được giới thiệu thông qua các cuộc xúc tiến thương mại, tham gia Hội chợ triển lãm tại của tỉnh, huyện tổ chức và đã có mặt tại nhiều nhà hàng, khách sạn và các đơn đặt hàng trong tỉnh, ngoại tỉnh. Tốc độ phát triển của cơ sở không ngừng tăng lên, đem lại thu nhập cho các thành viên.
Đầu tháng 11/2024, Chả Dam Hưng Đạo tham gia hội thi chấm phân hạng và được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao năm 2024. Điều này là một bước tiến quan trọng, không chỉ minh chứng cho nỗ lực không ngừng nghỉ của tập thể Hội LHPN xã trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, khẳng giá trị và chất lượng sản phẩm đối với người tiêu dùng mà còn góp phần vào sự phát triển sản phẩm truyền thống theo hướng bền vững./.
Nguyễn Ngà